Gluten ve Çölyak Hastalığı İlişkisi

Tahılların içerdiği Gluten proteinleri Glutenin ve Gliadin olmak üzere iki şekilde sınıflandırılır. Tahılların içeriğindeki besin ögeleri beslenmemizde çok önemli bir yere sahiptir ancak içerdikleri bu proteinler bazı kişilerde sindirilememekte ve bunun sonucunda çeşitli rahatsızlıklara neden olabilmektedir. 

Toplumumuzda en sık rastlanılan hastalık türü olan Çölyak, gluten ile ilişkili hastalık denildiğinde ilk olarak akla gelmektedir.  Çölyak hastalığına çocuk yaş grubunda yapılan kontroller sonucunda daha sık rastlanmakta olup, genetik olarak yatkın olan kişilerde gliadin proteinine karşı gelişen bir emilim bozukluğudur.

İshal, kronik karın ağrısı, karın şişliği ve hazımsızlık gibi GİS problemleri, halsizlik, anemi, soluk ten, kilo kaybı, büyüme geriliği, boy kısalığı, iştahsızlık gibi belirtileri olan bir hastalık çeşididir.

Gliadin proteinleri Çölyaklı bireyler için  toksik özellikteyken, glutenin proteinleri  daha az toksik özellik gösterir.

Günümüzde Çölyak hastalığı ömür boyu glutensiz diyet ile tadavi edilebilmektedir. Çölyak hastalığı diyeti için gluten içermeyen yiyecekler ve içecekler tüketilmelidir. 

Tüm sebze ve meyveler, bakliyatlar, katı ve sıvı yağlar, yumurta, bal, reçel, toz şeker, zeytin, et çeşitleri,  un içermeyen konserve çeşitleri, mısır, yulaf, pirinç, patates, kestane, nohut, mercimek soya, üzüm çekirdeği, badem, fındık, hindistan cevizi, karabuğday, kinoa, hindistancevizi, amaranth’ın hem kendisi hem unları gluten içermez.

Hangi Besinler Gluten İçerir ?

Buğday, arpa, çavdar içeren her ürün (un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, gluten içeren hazır salça, sos ve ketçaplar, un ilave edilmiş hazır çorbalar, tarhana, galeta unu veya  una batırılarak kızartılmış et ürünleri, malt kullanılan içecekler, hazır çeşniler,sirke, çikolata, puding, sakız, mayonez, dondurma ,tuzlu ve soslu kuruyemişler, kontamine yulaf) gluten içerir.

Çoğu yemeye hazır ve paketli besin gluten içerebilmekte olup etiketlerinin okunması önem taşımaktadır.

Günümüzde Glutensiz Beslenme Algısı

 Gluten ilişkili bir hastalık saptanmasa da gelişmiş toplumlarda yaygın olarak görülen,  gluten’in sağlık üzerine olumsuz etkileri olduğu ve kilo verileceği düşünülerek glutensiz beslenmeye karşı  bir eğilim vardır. Glutensiz diyet uygulayan kişilerde demir, folat, kalsiyum, selenyum, magnezyum, çinko, niasin, tiamin, A ve D vitamini alım düzeylerinin yetersiz düzeyde olduğu görülmüştür. Bu sebeple bu tür sağlık üzerinde önemli etkiler oluşturan diyetlerin  ancak alerji veya intolerans durumlarında uygulanması önerilmektedir.

Özetle; doktor tarafından kanıtlanmış gluten ilişkili bir hastalık, hassasiyet veya alerji olmadıkça, zayıflamak ya da daha sağlıklı olunacağı düşüncesi ile popüler bir beslenme şekli olduğu için glutensiz diyet uygulanmamalı, tıbben gerektiği durumlarda (alerji, çölyak hastalığı, gluten duyarlılığı gibi)durumlarda tercih edilen bir diyet alternatifi olmalıdır. Aynı zamanda glutensiz bir diyet uygularken oluşabilecek makro ve mikrobesin eksiklerinin önüne geçmek amacıyla bu konuda uzman diyetisyene danışılması şarttır.